Van podium naar planeet met Heintz&Kop

Hun studie aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg bracht hen samen; Tom Heintz studeerde Theater en Jolein Kop deed de richting Art Communication and Design, maar ze bleken algauw gemeenschappelijke interesses te hebben. Heintz was geïnteresseerd in het werken met beelden en projecties, om een ervaring op het podium te bewerkstelligen waarbij vooral beeld, muziek, geluid en de ruimte het verhaal vertellen en niet de tekst. Kop wilde op haar beurt meer dan ontwerpen maken, maar eveneens een hele wereld en ervaring creëren.

Interview met Heintz&Kop voor PLAN Talentontwikkeling Brabant
Tekst: Mina Etemad
Beeld: PLAN-portret Heintz&Kop, copyright PLAN-Niels Vinck

Nog tijdens hun studie werkten ze aan hun eerste project samen, de voorstelling GRAY, geïnspireerd op het boek Het portret van Dorian Gray van Oscar Wilde. Daarin blijft hoofdpersoon Dorian mooi en jong terwijl zijn schaduwkant in een schilderij gevangen zit en alsmaar lelijker wordt. Kop: ‘Wij wilden onderzoeken hoe die schaduwkant in ons mensen zit.’ Heintz: ‘We vroegen ons af of we een ervaring konden creëren waarbij mensen reflecteren op hun eigen schaduwkant en daarmee bewegen en spelen.’

Schaduwwereld
Voor de voorstelling maakten ze twee ruimtes. In de eerste kreeg het publiek op briefjes vragen voorgeschoteld over hun schaduwkant, bijvoorbeeld: heb je weleens gedachten waar je zelf van schrikt? In de tweede ruimte stonden een paar acteurs achter een scherm, die zelf niet te zien waren, maar hun schaduwen wel. Het publiek werd uitgenodigd tegenover een van die schaduwen te staan, die te volgen of ermee te bewegen. Soms gebeurden er vreemde dingen met die schaduwen, en Heintz&Kop hadden ook nog projecties toegevoegd om de schaduwen van het publiek te manipuleren en de grens tussen werkelijkheid en de ‘schaduwwereld’ te vervagen.

Het spelen met licht is altijd een belangrijk aspect in hun voorstellingen. Kop: ‘We zoeken naar hoe licht een performer kan worden op de vloer.’ Voor hun meest recente voorstelling, Pascalerf 48, vertrokken ze vanuit de fascinatie voor het licht dat in hun eigen appartement op de vierde verdieping van een flat aan de Pascalerf in Tilburg scheen. ‘De zon valt daar heel mooi binnen en maakt allerlei schaduwen’, vertelt Kop. ‘Het voelt alsof de zon de hele dag door aan het performen is voor ons.’

De twee bouwden een maquette van 3 meter hoog van hun flat, inclusief ramen, de balkonreling, vensterbanken, luxaflex en allerlei voorwerpen. Een paar lampen dienen in de voorstelling als zon, die zodanig draaien of bewegen dat er schaduwen ontstaan in de flat door al die objecten. De verstilling die dit allemaal oproept is waar Heintz en Kop naar streven. ‘Je kunt gewoon echt genieten van die ene hoek die de zonnestraal maakt en de schaduwen die dan ontstaan’, aldus Kop.

Het publiek bleek het even fascinerend vinden om naar te kijken. Heintz: ‘We merkten dat Pascalerf 48 heel veel herinneringen naar eigen appartementen losmaakte. Na een van de voorstellingen kwam een man super emotioneel naar ons toe omdat het hem deed denken aan zijn eerste appartement in Den Haag.’

De twee makers besturen in Pascalerf 48 zelf de lichten, de maquette en de voorwerpen in de maquette, en zijn dus duidelijk zichtbaar op de vloer. Als een soort poppenspelers, zo ziet Kop het. ‘We zijn er wel, maar zijn ondergeschikt aan het materiaal.’

Miniheelal
Het inzoomen op één aspect, op hoe licht beweegt in een ruimte, is kenmerkend voor Heintz en Kop, al houden ze er ook van om juist uit te zoomen. Kop: ‘Bij ons volgende project willen we uitzoomen naar het heelal, en later weer inzoomen op een bacterie – een soort miniheelal.’

Voor het project over het heelal onderzoeken ze onder andere hoe je een planeet kunt vormgeven op het podium. Heintz: ‘Je kunt een bolletje maken en daarop de aarde schilderen met groen en blauw, maar wij zijn benieuwd of we door licht textuur kunnen geven aan een planeet. Bijvoorbeeld door licht te laten schijnen op een stukje blauw folie en daarmee de vorm van een planeet te laten ontstaan.’

De inspiratie voor dit project dat in 2026 in première zal gaan is Pale Blue Dot, een foto die ruimtesonde Voyager 1 in 1990 heeft genomen. Hierop is de aarde te zien als een kleine, blauwe stip in het heelal. ‘Als je vanuit zo’n uitgezoomd perspectief naar de aarde kijkt, kan dat een soort existentiële realisatie oproepen’, zegt Heintz. Dat wordt het overview effect genoemd, een gevoel alsof je plots overzicht hebt over de nietigheid van je leven in het grotere geheel.

Heintz en Kop willen onderzoeken of ze datzelfde gevoel binnen de theatermuren kunnen opwekken. Dat dat best een grote opdracht is, beseft Heintz zeker: ‘We willen als het ware het universum proberen te begrijpen en te vangen in een constructie.’ Maar hij vindt de poging daartoe al mooi: ‘Dat heeft een bepaalde poëzie in zich, om zo zin proberen te geven aan het leven.’