Het makersduo Plankton, bestaande uit Sonja van Ojen en Hendrik Kegels, is met de voorstelling Om de hoek woont een struik genomineerd voor de Zwitserse Grünschnabel-Preis. Ze zijn daarmee één van de vijf genomineerden.

Tijdens het 16e Figura Theater Festival 2024 in Baden zal de regeringsraad van het kanton Aargau voor de elfde keer deze internationale prijs voor jong poppentheater ter waarde van 10.000 Zwitserse franken uitreiken. De prijs bekroont een jong theatergezelschap dat aan het begin van zijn professionele carrière staat en op een artistiek onafhankelijke en uitmuntende manier werkt met expressieve vormen van poppen- en objecttheater.

Genomineerden voor de “Grünschnabel 2024” zijn: Feikes Huis / Plankton (NL) met Om de hoek woont een struik, kapunkt. (stock+walther+schaper) (DE) met Schlafstadium N, Moritz Praxmarer (CH) met The Story of Larry, Annina Mosimann & Fernando Munizaga (CH/CHL) met Mycelium – A Nourishing Community, Théâtre Gudule (FR) met Santa Pulcinella.

Op 22 juni wordt de winnaar bekendgemaakt.

Over Om de hoek woont een struik
In Om de hoek woont een struik brengen theatermakers Sonja van Ojen en Hendrik Kegels een zelfgebouwde miniatuurstad tot leven. Niet de mensen, maar de Esdoorn, de Lantaarnpalen, het Openbare Toilet, de Schoorsteen, de Kevers onder de tegels en de Kiosk op het plein spelen de hoofdrol.
De dag breekt aan, een vuilnisbak waait om, een plastic zakje raakt verstrikt in de takken van een boom, een duif poept op het standbeeld, de krokussen gaan open.
Deze fantasievolle en woordeloze voorstelling wordt begeleid door een filmische soundtrack van Frederik de Clercq (Studio Ree).

Om de hoek woont een struik was één van de drie winnaars van de BNG Bank Theaterprijs 2020 en werd geselecteerd voor Het Nederlands Theater Festival 2021.
Om de hoek woont een struik is een coproductie met Feikes huis, Festival Cement, Plankton en Makershuis Tilburg.

Over Plankton
Sonja van Ojen en Hendrik Kegels maken beeldend theater voor alle leeftijden. Hun werk is beeldend, absurdistisch en speels. Ze studeerden allebei af aan de performance-opleiding van de Toneelacademie Maastricht. Samen maakten ze ook de voorstellingen Phantom Island, Microlepidoptera, Het Donker en onlangs ging Er rent een berg voorbij in première. Het duo is verbonden aan Feikes Huis, PLAN Talentontwikkeling Brabant, Stip Theaterproducties en Festival Cement.

Om de hoek woont een struik – foto Bas de Brouwer

‘Ik denk dat samen zingen misschien wel de meest activistische daad is die er is, omdat het gaat over jezelf verliezen in zekere zin. In een goed koor hoor je jezelf niet meer. Je geeft je stem samen met anderen en er gebeurt iets in die samensmelting van stemmen wat lijven niet kunnen, waardoor je jezelf verliest zonder dood te gaan.’

Van 2021 t/m 2023 werd performer, zanger, componist en theatermaker Timo Tembuyser ondersteund door PLAN. Manu van Kersbergen sprak afgelopen winter met Timo op een besneeuwd (!) pleintje voor de Sint Janskathedraal in ‘s-Hertogenbosch. Het gesprek start bij de kerk en opgroeien in een conservatief kader en gaat vervolgens over het over de grenzen kijken en de erotiek van muziek.

Timo’s nieuwe voorstelling MISSA MAMA NOVA is in de meimaand te zien in Theater Rotterdam (10 mei), Theater De Nieuwe Vorst in Tilburg (29 mei) en op Dag in de Branding in Den Haag (31 mei)

Een museumzaal is niet een voor de hand liggende plek voor een dansperformance, maar danser en choreograaf Alesya Dobysh houdt er juist van om zulke ruimtes op te zoeken. In 2023 liet ze een paar dansers tussen enorme architecturale objecten van Thomas Schütte in Museum De Pont door bewegen. Soms interacteerden ze met de sculpturen door ze aan te raken of door op ze te lopen of te klimmen. Ook bewogen de dansers zich dicht bij het publiek dat door de ruimte verspreid was, soms zelfs zodanig dat die gedwongen waren aan de kant te gaan.

Interview met Alesya Dobysh voor PLAN Talentontwikkeling Brabant
Tekst: Mina Etemad

Alesya Dobysh danste zelf ook in deze performance genaamd Motus Sonus. Ze stond op een klein platform dat verbonden was aan een modulaire synthesizer. Een microfoon ving de geluiden van haar lichaam op: haar voeten die op het platform terechtkwamen of haar hand die langs een ander lichaamsdeel schuurde. Max Frimout, de geluidsartiest waar Dobysh vaker mee samenwerkt, vervormde die geluiden ter plekke: een soort muziek waar Dobysh met haar dans weer op reageerde.

Het beginpunt van Dobysh’ werk is beweging in relatie tot geluid en geluid in relatie tot beweging. Ze maakt dus niet vanuit de wens een onderwerp te analyseren of uit te diepen. Dat is wel wat er vaak gebeurt als we naar een optreden kijken: we verwachten dat we een boodschap meekrijgen en dat er een narratief zit in het getoonde. Dobysh is uit op iets anders: ‘Ik wil dat mensen beweging als beweging zien en niet beweging als een verhaal.’

Fysieke reactie
Door de lichamelijkheid van dans kan iets intuïtiefs worden getriggerd, waar Dobysh op uit is. ‘Een fysieke reactie in plaats van een intellectuele. Je moet het voelen. Geen betekenis zoeken, maar het lichaam aanschouwen, de geluiden die dat lichaam maakt horen, de pulsaties die erdoorheen gaan zien.’

Dobysh begon met dansen in Rusland, waar ze in aanraking kwam met house dance, een straatcultuurdansstijl met veel voetbewegingen. Ze heeft dus nooit dans gestudeerd, maar was onderdeel van de urban dansgemeenschap in Moskou en leerde daar haar eigen stijl ontwikkelen.

Lange tijd begaf ze zich in de battle scene die hoort bij house dance, maar sinds een jaar of zeven is ze ook geïnteresseerd in het theater. Al zal het nooit echt een plek worden waar ze graag wil zijn, wat voornamelijk ligt aan hoe de ruimte is ingericht in theaters, met het podium aan de ene kant en het publiek aan de andere: ‘Er is vaak een afstand tussen het publiek en de performers.’

Geen comfort
Dobysh experimenteert door haar performances op minder traditionele plekken op te voeren: in oude fabrieken, galerieën of musea. Het publiek krijgt geen aangewezen plekken, maar kan zelf bepalen waar het gaat staan of zitten. ‘Als mensen niet op een comfortabele stoel achteruit kunnen gaan zitten zoals ze in het theater kunnen, maar eerst op zoek moeten naar een plek, zullen ze zich anders tot het werk verhouden. Ze zullen alleen daarom al wat ze zien minder intellectualiseren.’

De komende tijd zal Dobysh haar concepten verder ontwikkelen samen met PLAN Brabant. Beweging en geluid zullen de basis blijven van haar onderzoek, maar ze is altijd ook nieuwsgierig naar het samenwerken met andere artiesten. Vorig jaar had ze voor Motus Sonus drie andere dansers met verschillende culturele achtergronden en danservaringen uitgenodigd voor de performance en dat wil ze voor elk nieuw optreden graag weer doen.

Controleverlies
Momenteel werkt ze door aan Motus Sonus. Zo onderzoekt ze een nieuw element met geluidsartiest Max Frimout: hoe beïnvloeden materialen zoals aluminium, glas of metaal beweging en geluid? In de studio gooide Dobysh bijvoorbeeld water op een groot vel plastic, waar ze vervolgens op begon te dansen. ‘Je kunt uitglijden, dus je lichaam moet zich daaraan aanpassen – je verliest controle over je bewegingen. Het geluid dat je lichaam en het materiaal maken is ook anders.’

Het is voor Dobysh alsof er een ander persoon de performance binnenkomt als ze zo’n nieuw element introduceert. ‘Ik onderbreek mijn normale flow met zulk materiaal. Dat is spannend.’ Wat er precies uit dit onderzoek gaat komen en of ze het gaat gebruiken in een nieuwe performance weet Dobysh nog niet, maar net zoals andere aspecten in haar dans vindt ze het in ieder geval leuk om te experimenteren en te onderzoeken hoe haar lichaam zich beweegt.

Toen dansmaker Arjuna Vermeulen in 2020 een rol kreeg in de voorstelling Traces van choreograaf Shailesh Bahoran, kreeg hij nieuwe inzichten over zichzelf. Hij had zich tot dan toe alleen op breakdancevloeren begeven – het theater zag hij niet als een plek waar hij hoorde. ‘Theater leek altijd netjes en clean. Wat ik doe is niet mooi en perfect, het is rauw en real. Maar bij Shailesh zag ik dat terug en ik dacht: dat wil ik wel proberen.’

Interview met Arjuna Vermeulen voor PLAN Talentontwikkeling Brabant
Tekst: Mina Etemad

Tijdens die samenwerking besefte Vermeulen dat hij heel lang heeft vastgezeten in wat wel of niet mogelijk is in zijn bewegingen en in hoe hij zijn verhaal vertelt. Als breakdancer gebruikt hij bijvoorbeeld bijna nooit zijn armen, behalve voor wat simpele bewegingen om de beat te ondersteunen. ‘Maar Shailesh werkt met allerlei armconcepten omdat hij naast breaker ook popper en locker is’, legt Vermeulen uit. ‘Tijdens de repetitiedagen heb ik een paar uur naar mijn armen staan staren, zo van: what the fuck moet ik ermee doen?’ Plots klikte het en lukte het hem om Bahoran te volgen. ‘Blijkbaar ben ik niet alleen maar de breakdancer die bepaalde bewegingen doet, blijkbaar kan ik meer met mijn lichaam’, ging er door Vermeulen heen. Sindsdien probeert hij zijn artistieke visie verder te ontwikkelen.

Taal als maker
Daar past zelf dansen minder goed bij, al is dat enigszins noodgedwongen – Vermeulen is met breakpensioen. ‘Sinds mijn twaalfde breakdance ik al. Na een paar jaar les ben ik gewoon buiten gaan trainen, op stenen, zonder coach, zonder warming-up. Mijn lichaam is nu op. Mijn knieën, schouders en nek doen pijn.’ Hij doet oefeningen om de pijn te verlichten, zodat hij wellicht ooit zelf weer kan dansen. Maar ondertussen weet hij dat niet alleen uitvoerend dansen hem gelukkig maakt; sinds Traces is hij zich gaan afvragen wat de taal is die hij wil spreken als hij als maker in het theater staat en in hoeverre die verschilt van de taal die hij spreekt op de breakdancevloer.

Dat wat hem drijft, zijn filosofie, is liefde. Die vond hij toen hij in zijn tienerjaren begon met breakdancen. ‘Ik ben opgegroeid in een buitenwijk van ‘s-Hertogenbosch en werd altijd gepest. Ik heb een Indiaas uiterlijk, ook al ben ik Afrikaans-Indiaas. Mijn zus heeft een Afrikaans uiterlijk, mijn moeder is een redhead uit Rotterdam en er waren geen vaders in beeld. Wij waren het weirdste gezin in de straat.’

Overal waar hij kwam bleef hij de vreemdeling: ‘Bij turnen was ik de enige bruine dude in een strakke legging. Bij capoeira was iedereen achttien terwijl ik elf was.’ Maar toen stapte hij een les breakdancen binnen. ‘Binnen tien minuten zag ik: iedereen is hier weird. Er waren Surinamers, Molukkers, Hindoestanen… Ik denk dat dat inherent is aan straatcultuur en aan hiphop: iedereen die zich niet thuis voelt belandt op straat.’

De liefde die hij meer dan twintig jaar geleden in de breakdancecultuur vond, neemt hij nog steeds mee in alles wat hij doet. Een aantal jaar geleden zette hij met anderen het community center Cypher HQ op om hiphopcultuur te vieren en door te geven. Ook organiseert Vermeulen evenementen, zet projecten op en maakt community theater. De tatoeage op zijn nek spelt: Love is my religion.

Leunen op liefde
Het uitdiepen en leunen op die liefde binnen de hiphopgemeenschap heeft ook een keerzijde, want Vermeulen wordt er in zijn makerschap weleens door belemmerd. Als hij samen met anderen iets maakt voelt het alsof ze op gelijke voet staan met elkaar, dus in hoeverre kan hij dan nog een leider zijn die de koers bepaalt? ‘Als ik samenwerk maak ik het meteen comfortabel tussen ons en ben iedereens mattie. Maar als ik na een paar weken alles wil omgooien en de rest voelt dat niet, dan heb ik een probleem.’ Hoe kan hij die verstandhouding veranderen en zich meer positioneren als een artistiek leider, is een vraag waar hij nu mee worstelt.

Komende tijd wil hij bij PLAN Brabant daarom vooral zijn werkwijze onderzoeken. In juni 2024 zal hij drie weken lang elke week met een andere danser in de studio staan. Die dansers zullen uit verschillende disciplines komen, bijvoorbeeld een breakdancer maar ook een balletdanser. Een van de drie zal hij goed kennen, de ander wat minder goed en de laatste moet een totale onbekende zijn. Zo wil hij aftasten hoe hij zich het beste naar hen toe kan opstellen en hoe hij het meeste uit de samenwerkingen krijgt.

Wat er precies uit die onderzoeksweken gaat komen weet hij nog niet. Ergens in november staat er een voorstelling gepland, maar de contouren daarvan zijn ook nog vaag. Eerst is het nodig dat hij zichzelf uitdaagt en leert hoe hij zich het best als maker kan opstellen naar degenen waar hij mee werkt. Eén ding is in ieder geval duidelijk: zijn artistieke visie, zijn wens om liefde te delen en te verspreiden, zal hij altijd blijven uitdragen.

Foto’s: copyright PLAN-portret Arjuna Vermeulen door Niels Vinck.

Goed nieuws: drie kersverse PLANmakers zijn sinds 1 januari ingestroomd! Arjuna Vermeulen, Alesya Dobysh en Maxime Dreesen kunnen de komende jaren met steun van het netwerk hun talenten verder ontwikkelen. Heel kort iets over de makers, lees meer over ze op hun gloednieuwe pagina’s.

𝗔𝗿𝗷𝘂𝗻𝗮 𝗩𝗲𝗿𝗺𝗲𝘂𝗹𝗲𝗻 begon met dansen in 2002, waarna Breaking uitgroeide tot een manier van leven. In 2020 danste Arjuna bij Theaterfestival Boulevard in Traces van maker Shailesh Bahoran. Hier ontdekte hij zijn aanleg voor andere dansstijlen, zijn creatieve inzicht en zijn expressieve persoonlijkheid. Na jarenlang als autodidact in de breakdance scene actief te zijn geweest, zette Arjuna zijn zinnen op het theater. lees meer

𝗔𝗹𝗲𝘀𝘆𝗮 𝗗𝗼𝗯𝘆𝘀𝗵 komt uit de (Russische) straat-en club scene, waar ze de liefde voor house dance ontwikkelde – een clubstijl die de nadruk legt op gearticuleerd beenwerk en heavy flow. Ze won prijzen bij internationale battle events als Juste Debout (Parijs) en Summer Dance Forever (Amsterdam). Met haar bewegingstaal brengt Alesya haar voetwerk tot abstracties als ritme, pulsatie, stilte of lichaamsgeluiden. lees meer

𝗠𝗮𝘅𝗶𝗺𝗲 𝗗𝗿𝗲𝗲𝘀𝗲𝗻 is theaterregisseur en performer. Het werk van Maxime behandelt thema’s zoals seksualiteit, plezier, gender, falen en queer activisme. Vanuit (semi-)autobiografische bronnen streeft Maxime vervolgens naar een universeel, activistisch en politiek effect. lees meer

Fotografen: (van links naar rechts) Arjuna door Len van der Pol, Alesya door Kate Lock, Maxime door Lennert Madou.

Van 15 t/m 23 maart trakteert PLANpartner Festival Cement weer op een negendaags festival vol spannende voorstellingen. Zo’n 20 jonge makers uit Nederland en Vlaanderen tonen op allerlei plekken in Den Bosch hun werk aan een nieuwsgierig publiek. Zoals elk jaar, is er ook weer veel ruimte voor (oud) PLANmakers. Zin om nieuwe werk te ontdekken? We zien je graag in Den Bosch!

20 maart t/m 22 maart
Bram van Helden / Stichting Stilstaan
Tijd van de dingen

21 maart
Piet Van Dycke / Circumstances
Glorious Bodies

16 maart t/m 19 maart
King Sisters
Close To Harmony

15 maart t/m 18 maart
Plankton
Er rent een berg voorbij

22 maart t/m 23 maart
Simon Bus
Three Studies (for a self-portrait)

22 maart t/m 23 maart
Timo Tembuyser
Missa Mama Nova

Kijk voor het complete programma hier.

Van 2020 tot en met 2022 werd performer en choreograaf Eleni Ploumi ondersteund door PLAN. Manu van Kersbergen spreekt met Eleni over haar DIY-maakpraktijk, over (niet) volgens de klok leven en over de ultieme kick van performen in een metal café tussen twee punkconcerten door.

Interview: Manu van Kersbergen
Productie: Branded Cinema
Camera & montage: Gilles van Leeuwen
2e Camera & geluid: Jelle Klokman
Concept & redactie: Dirk Verhoeven, Eugenie Verschuren
Muziek: Mathijs Leeuwis – Col du Madeleine & L’lzoard

Als je theatermaker Anna Verkouteren Jansen vraagt naar haar werk, begint ze al gauw over films. Al haar inspiratie krijgt ze namelijk uit films, met het surrealistische Everything Everywhere All at Once uit 2022 als favoriet. Toch studeerde Verkouteren Jansen aan de Toneelacademie Maastricht. Al is haar werk geen klassiek theater te noemen doordat ze tegen elke theaterconventie aanschopt.

Interview met Anna Verkouteren Jansen voor PLAN Talentontwikkeling Brabant
Tekst: Mina Etemad

Ze stoort zich aan die toneelregels. Als een voorstelling begint en het publiek binnendruppelt, komt het weleens voor dat een acteur al op het podium staat. ‘Die is dan heel overdreven aan het leven’, zegt Verkouteren Jansen. Maar dat we allemaal weten dat het gespeeld is en we in een theater zijn, verbreekt haar verbeelding. Liever wil ze even helemaal in een andere wereld meegezogen worden, zozeer dat ze vergeet dat ze naar een verhaal aan het kijken is.

Dat lukt beter met films dan met theater vindt ze. En daarom maakt ze, zoals ze het zelf omschrijft, films voor theater, met werelden die tussen de fantasie en realiteit in liggen. ‘Droomwerelden waarmee ik het publiek kan bezweren en even in een fantasie kan laten leven.’

Villa Volta
Efteling voor volwassenen, noemt ze dat. ‘Alsof je in de Villa Volta zit, waar van alles gebeurt om jouw realiteitsbesef te ontwrichten.’ In haar voorstelling Rusty Brown bijvoorbeeld, ontdekt een jongetje dat er een zwart gat in zijn buik zit. Vanuit dat absurdistische gegeven ontvouwt zich het verhaal, waarbij er geen live acteurs te zien zijn. De hele voorstelling lang luister je naar een radio in een pikdonkere ruimte waar een vooraf opgenomen stem uit komt. Om je heen staan allerlei boxen voor de muziek en audio die je op een immersieve manier naar een andere wereld moeten transporteren. De subtiele lichten prikkelen je zintuigen, en langzaamaan begint het geheel steeds meer als een psychedelische ervaring aan te voelen. Als dan ook nog de radio begint te zweven, sijpelt de verbeelding die in je hoofd zit helemaal de ruimte binnen.

‘Voor mij is fantasie het meest troostrijke dat er bestaat’, legt Verkouteren Jansen uit. ‘Wegvluchten in fantasie of dissociëren is een reddingsmiddel voor wie eenzaam is. Ik probeer mensen die dat gevoel herkennen te laten zien dat het wel goed komt, dat je niet alleen bent.’

In haar eigen leven was er één belangrijk moment waarop ze dat zelf ervoer. Het was winter en donker, en ze voelde zich eenzaam. Ze piekerde urenlang in bed en had slapeloze nachten. Op een dag pakte ze de graphic novel Rusty Brown van Chris Ware uit de kast en begon te lezen. ‘In een van de illustraties kijkt het personage je recht aan. Er gebeurde iets bij mij toen ik naar hem keek – ik voelde me door de schrijver aangekeken. Ik zag dat hij precies dezelfde gevoelens doormaakte als ik.’

Sindsdien probeert ze dat gevoel ook over te dragen op haar publiek – vandaar dat ze haar voorstelling naar de graphic novel noemde. ‘Door mijn eenzaamheid en duistere gevoelens in een soort van bal samen te proppen, hoop ik dat er anderen zijn die zich net zo aangekeken voelen in die plek van eenzaamheid als ik deed bij Rusty Brown.’

Ufo’s en westerns
Haar volgende voorstelling, Junebug, zal in zeker opzicht persoonlijker zijn. Ze weet nog niet hoe de voorstelling er precies uit zal zien, maar zeker is dat er ook hier geen live acteurs op het podium zullen staan. Wel horen we de stem van een vrouw, Junebug, die door een mistig Western filmlandschap in de Verenigde Staten rondrijdt, op zoek naar ufo’s en haar vader.

De vader van Verkouteren Jansen overleed toen ze één jaar oud was en hoewel ze tijdens haar jeugd maar al te goed wist dat hij dood was, zocht ze in haar fantasieën constant naar hem. ‘Aan het eind van zijn leven was hij kaal, dus bij elke kale man die ik op straat zag dacht ik: dat zou hem kunnen zijn. En ik ging in speelgoed of boekjes zoeken of hij misschien niet een briefje of een boodschap voor me had achtergelaten.’

Junebug zal op nog een andere manier persoonlijker zijn: homoseksualiteit is een belangrijk thema in die voorstelling. Verkouteren Jansen: ‘Lange tijd heb ik me geschaamd voor wat ik voelde of dacht. Onlangs kwam ik erachter dat mijn homoseksualiteit daar een groot onderdeel van is, dat ik me schaamde voor mijn liefdesgevoelens en ze binnengehouden heb. Dat ligt nu achter me, vandaar dat homoseksualiteit prominenter in mijn voorstellingen zal zitten.’

Voor Junebug houdt dat in dat het hoofdpersonage een butch is, een lesbische vrouw wier eigenschappen als masculien worden gezien. Om een beter beeld te geven van dit werk dat nog in ontwikkeling is, maakt Verkouteren Jansen nog één laatste keer een verwijzing naar een film en tv-serie, een populaire reeks met een geheel eigen mysterieuze stijl die zich op het Amerikaanse platteland afspeelt: ‘Denk Fargo, maar dan gay en met cowboylaarzen.’

Foto’s: copyright PLAN-portret Anna Verkouteren Jansen door Bas de Brouwer.