Bij Joske, Annelie en Marthe Koning thuis werd er tijdens hun jeugd heel vaak gezongen. Zo vaak dat er, om de chaos te beteugelen, een regel kwam: aan tafel mocht geen zang meer klinken. Maar zo eens in de maand gold het tegenovergestelde, dan moest juist alles wat ze aan die ontbijttafel zeiden gezongen worden. Nu vormen de zussen Collectief King Sisters, met één belangrijk bindend element: zang.

Interview met Collectief King Sisters voor PLAN Talentontwikkeling Brabant
Tekst: Mina Etemad

Die scène aan de ontbijttafel schetst het gezin van de drie zusters af als een gezellig en creatief geheel. Maar de zussen schelen telkens 3,5 jaar, dus tegen de tijd dat Joske (de oudste) uit huis ging op haar achttiende, was Marthe elf. Hun belevingswerelden lagen daardoor ver uit elkaar. Joske: ‘We waren zeker geen grote Von Trapp-familie zoals uit The Sound of Music. Maar zulke momenten aan de keukentafel vormden ons wel.’

Daarnaast kent hun familie – zoals elke andere familie – breuken en scheuren, die terug te zien zijn in hun voorstellingen. Joske: ‘We pogen een collectief te vormen terwijl we individuen zijn met elk ons eigen verhaal en onze eigen boog binnen de familiegeschiedenis. In ons werk zie je hoe we elkaar volgen, of juist tegenkleuren.’ Ze vertrekken daarbij niet vanuit het autobiografische, maar vertalen die familiedynamieken naar een abstract niveau waarin klank het belangrijkste medium is.

In hun voorstellingen zoeken de zussen bijvoorbeeld in klankimprovisaties en -experimenten naar de relatie tussen harmonie en conflict. Ze maken daarbij ook gebruik van de ruimte en hoe ze ten opzichte van elkaar staan, welke ruimte ze innemen en welke ruimte er tussen hen staat. Al drie voorstellingen hebben ze kunnen maken, met een Best of Fringe Award voor Song of the Sisters in 2018.

Muziek is altijd een verbindende factor geweest tussen hen. Hun vader had weliswaar natuurkunde gestudeerd, maar had een atypische muziekverzameling met onder andere minimal muziek uit de jaren tachtig, jazz en hedendaagse muziek met intense drumpartijen. Marthe: ‘Dan was je huiswerk aan het maken en dacht je: pap, kan die herrie alsjeblieft uit?’ Ze lacht: ‘Nu ben ik ouder en merk ik dat ik diezelfde muziek zelf ook opzet want dan ontspan ik zo lekker.’ De zussen luisteren veel naar dezelfde artiesten: Nina Hagen, Laurie Anderson, Joni Mitchell, Nina Simone en Meredith Monk.

Ondanks die gedeelde achtergrond en muzieksmaak, zijn de drie zussen elk in een ander vak geschoold: Joske is actrice, Marthe is performancekunstenaar en Annelie is zangeres. In het collectief brengen ze die disciplines samen en breiden daarmee ook hun individuele vaardigheden of interesses uit. Annelie, die als enige niet van een theateropleiding komt, doet bijvoorbeeld momenteel een master theater aan de Toneelacademie Maastricht: ‘Daarin onderzoek ik onder andere de ruimte tussen de performer en het publiek.’ Ze focust zich op de momenten tussen nummers door waarop je als zanger het publiek toespreekt. ‘Dat zijn momenten waarop je eigenlijk heel dichtbij het publiek kunt komen, maar waar voor mij ook mijn grootste ongemak zit.’ Juist dat ongemak is voor haar een gevoel om uit te diepen.

Ja-nee-koor
Als collectief onderzoeken ze eveneens die relatie tussen performers en het publiek en vragen zich af of ze die afstand kunnen verkleinen. Rebuilding a Voice, een a capella gezongen voorstelling, eindigt er bijvoorbeeld mee dat het publiek een koor wordt en meedoet. ‘Dan zijn wij niet meer de enigen die muziek zenden’, aldus Joske. Het idee voor dat koor ontstond vanuit Marthe, die tijdens een voorbereidingsdag voor Rebuilding A Voice een ja-nee-koor had gemaakt met een publiek. ‘Sommigen moesten ja zingen, anderen nee. Dat zijn tegenstellingen, maar ik liet die twee woorden samenklinken vanuit het idee dat als je een tegenovergestelde mening hebt, je alsnog kunt samenkomen in klank.’ Annelie vult aan: ‘In die voorstelling deden we een poging een meerstemmige maatschappij te creëren.’ Joske: ‘We leven in een tijd waarin er niet meer één overheersend wereldbeeld is, maar waarin er allerlei wereldbeelden naast elkaar bestaan. Dat ja-nee-koor was een abstractie of versimpeling van die pluriformiteit. Uiteindelijk kreeg iedereen in het publiek een eigen klank en werd dat een kakofonisch koor van meerstemmigheid.’

Die meerstemmigheid zullen ze in hun komende voorstellingen eveneens opzoeken. In hun eerstvolgende werk nemen ze hun familiedynamiek nog eens kritisch onder de loep, met als belangrijke bron de muzikale spelletjes uit hun jeugd. Ze vertrekken vanuit close harmony-zang, een meerstemmige zangstijl waarbij de verschillende stemmen elkaar volgen en weinig afstand tot elkaar hebben, maar waarbij er ook dissonantie is. Joske: ‘Er zit harmonie en schuring tussen de tonen, net zoals tussen de verschillende disciplines die wij beoefenen, maar dus ook tussen ons als zussen.’

Ook zijn Annelie, Marthe en Joske benieuwd of het publiek deel van het collectief kan worden, en ze introduceren een nieuw element in de voorstelling. ‘In onze vorige voorstellingen raakten we elkaar niet aan,’ zegt Joske. ‘Nu willen we onderzoeken wat aanraking betekent of losmaakt.’ En ook daarin is harmonie te vinden, evenals schuring: ‘Door een aanraking krijg je informatie mee over de ander, bijvoorbeeld of diegene je volgt, of juist kracht geeft of leidt.’

Foto’s: copyright PLAN-portret Collectief King Sisters door Bas de Brouwer.